Prof. dr hab. Wojciech Radecki
Jakie środki prawne mają do dyspozycji indywidualnie działający wędkarze, którzy zamierzają przedstawić swój protest wobec zamiarów inwestycyjnych zagrażających gospodarce wodnej i rybackiej.
Jak już była mowa w poprzednich odcinkach tego cyklu, ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (DzU nr 199, poz. 1227 ze zm.), zwana dalej w skrócie „ustawą o ocenach oddziaływania” przewiduje instytucję ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko w trzech wariantach:
1) oceny podstawowej w ramach wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko:
a) zawsze,
b) potencjalnie,
2) oceny ponownej przedsięwzięć budowlanych,
3) oceny naturowej, tj. oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 przedsięwzięć innych niż mogące zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.
W każdym z tych wariantów możemy mieć do czynienia z postępowaniem wymagającym udziału społeczeństwa. Takie postępowanie ma miejsce wtedy, gdy jest prowadzona procedura oceny oddziaływania, która jest uzależniona od istniejącego z mocy prawa bądź nałożonego postanowieniem właściwego organu obowiązku przedstawienia raportu o oddziaływaniu na środowisko lub na obszar Natura 2000, a więc:
w wariancie 1a – zawsze, gdyż przedłożenie raportu jest wymagane z mocy prawa (przykładem służy wielka budowla piętrząca wodę),
w wariancie 1b – jeżeli organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zobowiązał wnioskodawcę do przedłożenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (tytułem przykładu mała elektrownia wodna),
w wariancie 2 – zawsze, gdyż raport już był przedstawiany w poprzednim postępowaniu (przykład to ponownie wielka budowla wodna),
w wariancie 3 – jeżeli regionalny dyrektor ochrony środowiska zobowiązał wnioskodawcę do przedłożenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (jako przykład wskazać można wycinanie drzew nad wodami, jeżeli może to oddziaływać na obszar Natura 2000).
We wszystkich wariantach otwiera się wtedy faza zwana postępowaniem z udziałem społeczeństwa. Tę fazę postępowania prowadzi:
w wariantach 1a i 1b – organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a więc regionalny dyrektor ochrony środowiska w przypadku wielkich budowli piętrzących wodę, a wójt, burmistrz lub prezydent miasta w przypadku małych elektrowni wodnych,
w wariancie 2 – organ administracji budowlanej,
w wariancie 3 – organ właściwy do wydania decyzji, na przykład wójt, burmistrz lub prezydent miasta w przypadku zezwolenia na usuwanie drzew.
W wariantach 2 i 3 procedurę oceny oddziaływania na środowisko (wariant 2) lub tylko na obszar Natura 2000 (wariant 3) przeprowadza wprawdzie regionalny dyrektor ochrony środowiska, ale fazę postępowania z udziałem społeczeństwa przeprowadza organ właściwy do wydania decyzji, który zebrane uwagi i wnioski przekazuje regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska, ten zaś je rozpatruje.
Przez „społeczeństwo” w tym kontekście należy – zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego, unijnego i polskiego – rozumieć każdą osobę fizyczną i prawną oraz zrzeszenia tych osób. Problematyka zrzeszeń będzie omawiana w następnym felietonie, w tym miejscu zatrzymam się nad osobami działającymi indywidualnie, a mogą być nimi między innymi wędkarze.
Zasada generalna ujęta w art. 5 ustawy o ocenach oddziaływania głosi, że każdy ma prawo uczestniczenia, na warunkach określonych ustawą, w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. Należy zwrócić uwagę na zawartą w tym przepisie formułę „na warunkach określonych ustawą”. Oznacza ona, że wędkarz nie staje się z mocy prawa uczestnikiem postępowania, lecz jego uprawnienia ograniczają się do tych, które mu ustawa przyznaje. Wędkarzom działającym indywidualnie ustawa przyznaje uprawnienia dość skromne, ponieważ ograniczone do przedstawienia uwag i wniosków.
Istotne znaczenie ma tu art. 33 ust. 1 ustawy o ocenach oddziaływania, który stanowi, że przed wydaniem i zmianą decyzji wymagających udziału społeczeństwa organ właściwy do wydania decyzji, bez zbędnej zwłoki, podaje do publicznej wiadomości informacje o:
1) przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko,
2) wszczęciu postępowania,
3) przedmiocie decyzji, która ma być wydana w sprawie,
4) organie właściwym do wydania decyzji oraz organach właściwych do wydania opinii i dokonania uzgodnień,
5 ) możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona wyłożona do wglądu,
6) możliwości składania uwag i wniosków,
7) sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie 21-dniowy termin ich składania,
8) organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków,
9) terminie i miejscu rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa, jeżeli ma być ona przeprowadzona,
10) postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli jest prowadzone.
Po zapoznaniu się z takimi informacjami każdy wędkarz może złożyć uwagi i wnioski w zakreślonym 21-dniowym terminie (spóźnionych wniosków nie rozpatruje się, o czym stanowi wyraźnie art. 35 ustawy o ocenach oddziaływania), przy czym zgodnie z art. 34 ustawy o ocenach oddziaływania mogą być one wnoszone w formie pisemnej, ustnie do protokołu lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej bez konieczności opatrywania ich bezpiecznym podpisem elektronicznym.
Kolejny art. 36 ustawy o ocenach oddziaływania uprawnia organ właściwy do wydania decyzji do przeprowadzenia rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa. Nie jest to obowiązek organu, lecz tylko jego uprawnienie. Ustawa o ocenach oddziaływania odsyła tu do art. 91 § 3 kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.), który nakazuje zawiadamiać o rozprawie obwieszczeniem lub w sposób zwyczajowo przyjęty, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że oprócz wezwanych stron są i inne osoby, które mogą być zainteresowane uczestnictwem w rozprawie. Tymi innymi osobami mogą być także wędkarze, którzy mogą pojawić się na rozprawie i do jej protokołu wnieść swoje uwagi i wnioski.
Uwagi i wnioski wędkarzy nie są wiążące dla organów prowadzących postępowanie, ale to nie znaczy, że nie mają one znaczenia. Mają, ale tylko w tym sensie, że zgodnie z art. 37 ustawy o ocenach oddziaływania organ prowadzący postępowanie:
1) rozpatruje uwagi i wnioski,
2) w uzasadnieniu decyzji, niezależnie od wymagań wynikających z k.p.a., podaje informacje o udziale społeczeństwa w postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa.
Organ nie może przeto zupełnie zlekceważyć uwag i wniosków zgłoszonych przez indywidualnie działających wędkarzy. Musi je rozpatrzyć i w uzasadnieniu decyzji dać wyraz temu, w jaki sposób je wziął pod uwagę i w jakim zakresie je uwzględnił. Może ich wprawdzie w ogóle nie uwzględnić, ale musi uzasadnić, dlaczego ich nie uwzględnił.
W każdym razie wędkarz, którego uwagi i wnioski nie zostały uwzględnione, nie ma żadnej możliwości prawnej domagania się, aby były rozpoznane ponownie przez organ odwoławczy (wędkarz nie będąc stroną nie może odwołać się od decyzji) ani przez sąd (wędkarz nie będąc stroną nie może wystąpić ze skargą do sądu administracyjnego). Zasadniczo odmiennie przestawiają się uprawnienia organizacji wędkarskich, o czym będzie mowa w następnym odcinku tego cyklu.
Dla dopełnienia obrazu dodam, że także przy ocenach strategicznych, tj. ocenach skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu, ustawa o ocenach oddziaływania w art. 40 przewiduje możliwość składania uwag i wniosków przez każdego, w więc także przez indywidualnie działających wędkarzy, także w terminie 21 dni od upublicznienia informacji o przygotowywanym dokumencie, także w dowolnej formie (pisemnie, ustnie do protokołu, za pomocą środków komunikacji elektronicznej), a w art. 42 zobowiązuje organ opracowujący projekt dokumentu wymagającego udziału społeczeństwa do:
1) rozpatrzenia uwag i wniosków,
2) dołączenia do przyjętego dokumentu uzasadnienia zawierającego informacje o udziale społeczeństwa w postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa.
Podobnie wszakże jak przy ocenie przedsięwzięć wędkarz nie ma żadnych dalszych środków prawnych pozwalających mu na przekonywanie do swoich racji, które nie znalazły uznania u organu opracowującego projekt dokumentu. Wędkarz jedynie się dowie, w jakim zakresie jego uwagi i wnioski zostały uwzględnione albo dlaczego w ogóle nie zostały uwzględnione.
