Dobowy rytm letniego żerowania leszczy był przedmiotem badań prowadzonych przez rosyjskiego ichtiologa A.V. Kogana w cymlańskim zbiorniku zaporowym na Donie.
Uzyskane wyniki jednoznacznie dowodzą, że leszcze, mimo doskonale rozwiniętego narządu wzroku, dostosowanego do widzenia nawet przy minimalnej ilości światła, pobierają pokarm w dzień.
Najdłuższy jest okres żerowania małych leszczy, długości do 20 cm. Wynosi on około 17 godzin na dobę. Rozpoczynają pobieranie pokarmu o godzinie 4 i najintensywniej jedzą do godz. 8-9. Później ilość pobieranego przez nie pokarmu nieco się zmniejsza, ale nie ma wyraźnie wyodrębnionej przerwy w żerowaniu. Z nastaniem zmroku, około godziny 21 żerowanie zupełnie ustaje.
Okres żerowania leszczy średnich rozmiarów (do 28 cm) trwa w lipcu około 12 godzin. Rozpoczyna się około godziny piątej. Jego intensywność nasila się między godziną 6 i 10, a między godz. 12-16 leszcze przestają pobierać pokarm. Po 16 rozpoczyna się drugi, znacznie lepszy okres żerowania. Jego największe nasilenie przypada na godz. 18-20, po godz. 21 żerowanie ustaje. We wrześniu posiłek nadal trwa 12 godzin, ale nie rozkłada się na dwie oddzielne pory, a okres najintensywniejszego żerowania przypada na godziny przedpołudniowe od 8 do 13.
Najkrócej żerują duże leszcze (ponad 31 cm) – około 10 godzin na dobę. U nich najsilniej zaznacza się lipcowa dwuszczytowość żerowania. Zaczynają pobierać pokarm około 6 i po stosunkowo intensywnym żerowaniu między godz. 7 i 11 o godz. 12 robią sobie przerwę.
Trwa ona aż do godz. osiemnastej, od tej godziny aż do zapadnięcia zupełnych ciemności, do godz. 22 żerowanie jest bardzo intensywne, dwa razy mocniejsze niż to przedpołudniowe. W nocy nawet duże leszcze przestają pobierać pokarm. We wrześniu, podobnie jak u “średniaków” okres żerowania jest jednoszczytowy, ale godziny największej aktywności są przesunięte bardziej do środka dnia – najlepsze żerowanie rozpoczyna się o godz. 9 i trwa do 15.
Kogan pokusił się o próbę wyjaśnienia przyczyn, powodujących to, że tak doskonale dostosowane do żerowania w ciemnościach ryby nie pobierają pokarmu nocą. Przyjął on założenie, że przerwa w żerowaniu jest im niezbędna dla strawienia znajdującego się w jelitach pokarmu.
Dlaczego jednak leszcz nie odżywia się nocą, tylko rozpoczyna żerowanie o świcie, a kończy o zmierzchu? Kogan objaśnia to w sposób następujący: młode i niewielkie osobniki leszczy odżywiają się planktonem. Do żerowania potrzebują światła, gdyż wtedy łatwiej jest im znaleźć mikroskopijne ofiary. Drugą przyczyną, powodującą tylko aktywność dzienną, jest potrzeba unikania drapieżników, mniejsza ruchliwość w okresie aktywności sandaczy i sumów ogranicza ryzyko stania się ofiarą tych ostatnich.
Duże leszcze mogłyby żerować nocą. Ich pokarm stanowi głównie bentos, a ilość światła potrzebna do jego zdobycia nie limituje możliwości odszukania. Duże leszcze nie są już w takiej mierze narażone na ataki drapieżników. Ale z czasów “dzieciństwa” zachowują wewnętrzny rytm odczuwania głodu w dzień, czego prostą konsekwencją jest później trawienie w ciągu nocy.
Należy jeszcze przypomnieć, że badania były przeprowadzone w jeziorze niepoddanym presji wędkarskiej. To ważne, bo ryby w takich wodach zachowują się zupełnie inaczej od tych, do których jesteśmy przyzwyczajeni. A w zasadzie, do czego sami je zmusiliśmy między innymi ciągłym podawaniem zanęty i dużym hałasem.
Zachowanie się leszczy w “cywilizowanych” jeziorach jest tak bardzo odmienne, że dają się łowić jedynie w nocy.
Opr. Błażej Janota
