OKONIE A ŚWIATŁO
O świcie, gdy pod powierzchnię wody zaczyna przenikać nikłe światło, okonie skupiają się w duże ławice. Im więcej światła, tym żwawiej poruszają się w poszukiwaniu pokarmu, ale tylko do pewnego momentu. Około południa ich aktywność wyraźnie słabnie, a ławice rozpadają się na mniejsze grupy. Część ryb płynie w głębiny, inne chowają się pod nawisy brzegu, w cień drzew, mostów itp. Ich aktywność znów gwałtownie rośnie, kiedy słońce się schyla ku zachodowi, po czym maleje, w miarę jak się zbliża zmierzch.
Jak widać, w ciągu doby są u okoni dwa wyraźne szczyty aktywności. Pierwszy o świcie, drugi o zmierzchu. Nie jest to jednak reguła obowiązująca zawsze i wszędzie. Duże, rybożerne okonie są latem aktywniejsze w środku dnia, między godzinami 12 a 16, i ten okres trwa dosyć krótko, niekiedy tylko kilkanaście minut. Mniejsze, żywiące się na przykład głównie rakami, żerują dłużej i najczęściej w innych godzinach.
Ilość światła docierającego pod wodę ma ogromny wpływ na zachowanie okoni, bo w poszukiwaniu pokarmu kierują się one przede wszystkim wzrokiem. Mimo że oczy okonia najlepiej odbierają światło niebieskie, które przenika w najgłębiej, to nie są one dostosowane do polowań nocnych i w tym czasie stoją pojedynczo lub tworzą niewielkie grupki.
KILKA SPOSOBÓW NA ŻYCIE
Okonie żyją w różnych typach wód; w rzekach od krainy pstrąga aż po ujścia i morskie zalewy, a także w większości wód stojących, od małych stawów po wielkie jeziora. Właśnie tam ujawniają się najpełniej ich zdolności przystosowawcze. Zamieszkują bowiem wszystkie strefy zbiorników tworząc często grupy znacznie się różniące wyglądem i zachowaniem. Jedne żyją więc w płytkiej i zarośniętej wodzie przy brzegu, gdzie zjadają plankton lub drobne zwierzęta bezkręgowe, inne uganiają się po plosie jeziora za rybami. Jeśli w jeziorze są głębiny z dostatecznie natlenioną wodą, to i tam ich nie zabraknie.
Znajdowano je nawet na głębokości 50 metrów.
Ze względu na pokarm, jakim się odżywiają, okonie można podzielić na trzy grupy: planktonożerne, zjadające denne bezkręgowce i drapieżne. Do której grupy dany osobnik będzie się zaliczał, zależy przede wszystkim od jego wielkości i wieku. W młodości okonie odżywiają się planktonem, później przechodzą na pokarm składający się ze zwierząt bezkręgowych, aż wreszcie po osiągnięciu ok. 15 cm zjadają ryby. Nie jest to jednak regułą.
Najlepsze warunki do rozwoju znajdują okonie w dużych, czystych, niezbyt żyznych jeziorach, w których jest dużo drobnych ryb (ukleje, stynki, płocie). Wówczas szybko rosną i po osiągnięciu długości 15 cm zawsze stają się drapieżnikami. Natomiast w płytkich i niewielkich zbiornikach, uboższych w pokarm, odżywiają się przede wszystkim bezkręgowcami i nie osiągają tak dużych rozmiarów.
Okonie potrafią tak się rozmnożyć, że stają się dominującym gatunkiem w zbiorniku. Obserwuje się wtedy cykliczne zmiany w ich liczebności. Duża ilość małych i średnich okoni powoduje przyrost dużych sztuk, dla których małe okonie stają się pokarmem. Kanibale szybko wyjadają małe i średnie okonie i tym samym podcinają sobie podstawę bytu. W efekcie jest ich coraz mniej, a wtedy powstają korzystne warunki do przeżycia i wzrostu okoni małych i średnich. I tak w kółko, dopóki człowiek nie zachwieje tej naturalnej, chociaż dziwnej, równowagi.
ATAK OKONIA
Gdy okoń zobaczy rybę, kieruje się w jej stronę i przez krótki czas, do 10 sekund, ją śledzi. Potem płynie w jej kierunku. Co kilka – kilkanaście centymetrów robi przystanki. Wygląda to tak, jakby nie był pewny swoich umiejętności drapieżcy lub się bał, że sam zostanie zaatakowany. Jeśli ryba zdoła mu umknąć, prześladuje ją czasem nawet na dystansie kilku metrów. O tym, że nie jest to najdoskonalszy sposób polowania świadczy fakt, że sporo dużych okoni ma we wszystkich porach roku puste żołądki.
WĘDRÓWKI OKONI
Dla okoni charakterystyczne jest przemieszczanie się z miejsc nocnego odpoczynku do rewirów, w których żerują. Wędrówki te jednak nigdy nie są dalekie, w jeziorach nie przekraczają 4 km. Dłuższe są natomiast trasy na zimowiska i tarliska. Największe odległości pokonują okonie żyjące w Bałtyku. By odnaleźć miejsca nadające się do rozrodu, muszą przebyć nawet 60 – 80 km. Dlatego wędrówkę zaczynają już zimą.
