Dość rzadko, ale jakby coraz częściej, na grotach kotwicy lub haczyka wydobywamy na światło dzienne dziwny krzaczasty twór o zapachu jodu. Są to gąbki – prymitywne zwierzęta wielokomórkowe żyjące tylko w wodach. Morza i oceany zasiedla około 5 tysięcy, wody słodkie zaledwie sto gatunków gąbek.
W Polsce najczęściej spotyka się nadecznika stawowego, który występuje zarówno w rzekach, jak i wodach stojących (jeziora, stawy, torfowiska). Gąbki z wyglądu bardziej przypominają rośliny niż zwierzęta. Są organizmami osiadłymi (w postaci dorosłej nie mogą się przemieszczać), tworzącymi kolonie, w których pojedynczych osobników nie sposób odróżnić. Kolonia gąbek najczęściej przyjmuje kształt poroża lub krzaku i jest przytwierdzona do podłoża. Ich ciało może być miękkie albo twarde, a powierzchnia gładka lub szorstka. Oświetlone gąbki są najczęściej zielone. Sprawiają to jednokomórkowe glony, z którymi żyją w symbiozie. Glony te dostarczają gąbkom tlenu i są przez nie częściowo trawione.
Gąbki słodkowodne odżywiają się odfiltrowując z wody najmniejszy plankton (bakterie, wiciowce, okrzemki, bruzdnice, pierwotniaki) oraz martwe cząsteczki organiczne. Tam, gdzie jest ich wiele, spełniają rolę biofiltrów, wychwytując znaczne ilości zawiesin organicznych. Należą raczej do zwierząt prądolubnych i zasiedlają zwykle płycizny, gdzie ruch wody jest największy. Są wrażliwe na zanieczyszczenia, produkty gnicia (metan i siarkowodór), a także substancje toksyczne i oleje. Obecność gąbek w wodzie świadczy o jej czystości i obfitości planktonu, a także stanowi praktyczną wskazówkę, że dany zbiornik nadaje się do hodowli ryb.
Gąbki żyją krótko, np. nadecznik około trzech lat. Ciałem gąbek żywią się liczne bezkręgowce, na przykład skąposzczety oraz larwy jętek, chruścików, ochotek, które drążą w nich kanały i jamy. Na powierzchni koloni gąbek żyją licznie skorupiaki, ślimaki i wodopójki (niewielkie wodne pajęczaki). Niegdyś wyciąg alkoholowy z gąbek słodkowodnych służył jako lek na tarczycę i reumatyzm, a susz także jako kosmetyk do wywoływania rumieńców na policzkach. Krzemionkowe szkielety gąbek stosowano do polerowania metal.
