Żeby sznury wędkarskie zachowały trwałość przynajmniej przez jeden sezon, musiały być po każdym łowieniu suszone. Dotyczyło to zwłaszcza…
Nazwa sznur nie jest precyzyjna. Pierwotnie dotyczyła ona tego, co snute, a więc odpowiednio przetworzonego przędziwa. Proces tworzenia sznura polega więc na skręcaniu surowca wyjściowego, najczęściej, ale nie wyłącznie, włókien. W taki sposób do dzisiaj produkowane są nici i sznurki (ilustr. Sznur). Skręcone nici (lub sznurki) to kordonek albo lina. Bardziej nowoczesną postacią sznura jest plecionka, w której nici są splecione jak np. w warkoczu. W terminologii wędkarskiej nazwa sznur (chodzi o sznur muchowy) także jest umowna. Taki nowoczesny sznur to plecionka w otulinie odpornego na wodę tworzywa sztucznego i ze sznurem, w rozumieniu potocznym, niewiele ma wspólnego.
W historii rozwoju cywilizacji sznur zapewne był wynalazkiem wcześniejszym niż haczyk, choćby dlatego, że do jego wykonania nie są potrzebne specjalne narzędzia ani technologie. Łatwiejszy do pozyskania był także surowiec. Były nim przede wszystkim włókna roślinne, np. używane do dziś konopie, len i bawełna, ale także – co potwierdza materiał archeologiczny – łyko stosowane w sznurach służących do wyrobu sieci. Materiałami pochodzenia zwierzęcego była nie tylko sierść, wełna i włos koński, ale także jelita i jedwab.
Wytrzymałość sznurów zależała od długości włókien surowca i podatności na zachowanie kształtu po skręceniu. Z tych względów mocniejsze od konopnych były sznury jedwabne.
Wadą wszystkich sznurów i plecionek była ich struktura tworząca sieć naczyń włoskowatych. Ułatwiało to przenikanie wilgoci, a przecież wędkarski sznur pracuje w wodzie. Dlatego też stosowane były różne sposoby impregnacji: od natłuszczania do powlekania sznurów bardziej trwałymi substancjami, które miały chronić przed wilgocią, jednak nie mogły znacznie zwiększać sztywności, ponieważ sznur mógłby wtedy pękać.
Żeby sznury wędkarskie zachowały trwałość przynajmniej przez jeden sezon, musiały być po każdym łowieniu suszone. Dotyczyło to zwłaszcza tych sposobów łowienia, w których sznur dłuższy od wędziska był zwijany na motowidło lub kołowrotek. Producenci sprzętu wędkarskiego proponowali do tego celu liczne wersje specjalnych bębnów o dużej średnicy i przewiewnej konstrukcji (rys. 1).
Plecionki są bardziej rozciągliwe od zwykłego sznura. Dlatego w droższych wersjach plecionka osnuta była wokół “duszy” ze zwykłego sznura, mniej podatnego na rozciąganie. Jednym z domowych sposobów sporządzania sznurów było nasycanie zwykłego sznurka wodnym roztworem mydła, a po obsuszeniu pokrycie go wodoodpornym lakierem.
Sznury do wędkowania splatano także z włosia końskiego. W splocie było od kilku do dwudziestu równoległych włosów. Służyły do tego specjalne “maszynki” (rys. 2) oferowane przez producentów sprzętu, ale można było przygotować taki sznur prostszym sposobem, jak to pokazuje dziewiętnastowieczna rycina (rys. 3). Z jelit, zwłaszcza baranich, również przez skręcanie, wytwarzany był sznur zwany katgut, stosowany nie tylko w wędkarstwie, ale także jako nici chirurgiczne i naciągi do rakiet tenisowych.
W porównaniu do sznurów plecionki były wyrobem wymagającym skomplikowanych, jak na ówczesne czasy, urządzeń tkackich. W powszechniejszym użyciu znalazły się one na początku tzw. rewolucji przemysłowej. Najcieńsze sznury miały średnice około 0,5 mm, najgrubsze do 3 mm. Numeracja nie była znormalizowana, choć w użyciu były te same symbole: od 000 do 7. W skali, jaką stosował niemiecki teoretyk wędkarstwa M. Borne, trzema zerami były oznaczone sznury najcieńsze (rys. nr 2), natomiast słynna angielska firma Hardy symbolem 000 oznaczała sznury najgrubsze.
W porównaniu ze sznurami wytrzymałość plecionek była znaczna i wynosiła od ponad 60 kg (średnica około 3 mm w stanie nierozciągniętym), do 7 kg (średnica 0,6 – 0,5 mm). Podobnie jak sznury i kordonki, plecionki do końca lat trzydziestych XX w. były wytwarzane z surowców naturalnych: włókien roślinnych lub jedwabiu.
Rozwój tworzyw sztucznych zrewolucjonizował ten obszar sprzętu wędkarskiego. Surowce naturalne przeszły do historii.
Jerzy Komar
