Szczupaki są chętnie łowionymi rybami między innymi z powodu swej imponującej wielkości. Nie we wszystkich wodach jednak ich przeciętne rozmiary zadowalają wędkarzy.
Dotąd za przewagę małych ryb ichtiologowie obwiniali rozmaite czynniki: przełowienie, konkurencję wewnątrzgatunkową, brak wystarczającej ilości pokarmu lub zbyt wysoką temperaturę wody.
Niedawno naukowcy Departamentu Zasobów Naturalnych w Minnesocie postanowili zbadać tę sprawę bardziej szczegółowo. W 112 jeziorach porównali tempo wzrostu szczupaków z panującymi tam warunkami, a następnie stworzyli na tej podstawie komputerowy model, służący do określania tempa wzrostu szczupaków w różnych środowiskach.
Wyniki badań potwierdziły to, co wiemy od dawna: w jednych zbiornikach rosną raczej większe ryby, w innych mniejsze. W ciepłych, płytkich jeziorach spotkamy mnóstwo małych szczupaków.
Rosną one tam szybko w ciągu pierwszych kilku lat życia, później jednak tempo ich wzrostu znacząco spada i w efekcie jedynie nieliczne sztuki osiągają duże rozmiary. Okazało się również, co już trudniej było przewidzieć, że ilość i rodzaj roślinności nie ma związku z liczbą dużych szczupaków w zbiorniku. Skądinąd wiadomo, że liczebność młodych szczupaków (do ok. 40 – 50 cm) bardzo silnie zależy od obfitości roślin.
Z liczbą dużych szczupaków w zbiorniku pozytywnie jest natomiast związana zasadowość wody, czyli jej zdolność do zobojętniania słabych, naturalnych kwasów. Niestety, nie postawiono żadnej hipotezy mającej wyjaśnić tę ostatnią zależność. Stwierdzono także, że duże szczupaki łowi się częściej w zbiornikach z dużą biomasą bassów i sandaczy oraz w chłodniejszych wodach (poniżej 21 stopni Celsjusza).
Spośród potencjalnych zdobyczy z obecnością imponujących drapieżników najsilniej związane jest występowanie cisco (ryby przypominającej nasze sielawy). W jeziorach zamieszkanych przez nie jest aż 8 razy więcej dużych szczupaków niż tam, gdzie nie ma tego żeru. Nie należy jednak w tym doszukiwać się związku przyczynowo-skutkowego, lecz zależności od trzeciego czynnika, cisco żyją bowiem w dużych i chłodnych jeziorach.
SKUTKI ZŁYCH OBYCZAJÓW
Szczupaki mają dwa brzydkie zwyczaje. Pierwszy to kanibalizm, który robi prawdziwe spustoszenie i jest najważniejszym czynnikiem decydującym o przeżyciu młodych szczupaków. Drugim brzydkim postępkiem jest tak zwane kleptopasożytnictwo, czyli najzwyklejsze podkradanie upolowanej zdobyczy innemu szczupakowi. Prowadzi to czasem nawet do śmierci obu drapieżników. Dzieje się tak wtedy, gdy żaden z nich nie chce odpuścić i wreszcie któryś z nich zacznie połykać drugiego.
Szczupaki muszą się liczyć z jednym i drugim zagrożeniem, zwłaszcza gdy są młode i żyją w większym zagęszczeniu. Dlatego wolą wtedy atakować zdobycz małą, którą da się połknąć szybko i łatwo. Dzięki temu nie dają jej sobie wydrzeć, a przede wszystkim nie informują o swojej obecności. Z szamoczącej się, połykanej ryby uwalniają się bowiem substancje, które na otoczenie działają niczym syrena alarmowa. Gdy taki sygnał odbierze duży szczupak, dla tego mniejszego nadawcy może się to skończyć bardzo źle.
CENNY POKARM
Szczupakami raczyli się już pierwotni myśliwi, którzy 500 tys. lat temu polowali na naszych ziemiach na duże ssaki. Dowodzą tego najstarsze ślady pobytu istot ludzkich na obszarze naszego kraju, które odkryto w Trzebnicy na Dolnym Śląsku. Obok kamiennych narzędzi leżały kości bizona, dzika, konia i nosorożca, a także ości szczupaków. To było wskazówką dla archeologów, że niewielka grupa ludzi obozowała tam na wiosnę, gdy trące się szczupaki wypływają na płycizny i są łatwiejsze do złowienia.
W czasach o wiele późniejszych, bo w średniowieczu, ludzie również chętnie jedli szczupaki. Na ówczesnych miejskich śmietniskach archeolodzy często znajdują kości szczupaków. Są też dowody pośrednie: błystki z brązu lub żelaza, które służyły najprawdopodobniej do ich połowu. Wiek najstarszych znalezionych błystek ocenia się na IX – XIII stulecie n.e.
