Poniższy tekst jest skrótem pracy wykonanej na Olimpiadę Biologiczną w 2002 r. Praca otrzymała 45 punktów na 50 możliwych. Jej autorem jest Maksymilian Czerepko, osiemnastoletni uczeń I Liceum Ogólnokształcącego w Elblągu. Autor pracy ma bogate zainteresowania biologiczne. Mówi, że kiedyś ułatwią mu dostanie się na medycynę. Skorupiakiem się zainteresował po rozmowach z ojcem, który pracuje w Kapitanacie portu elbląskiego oraz z jego znajomym inspektorem znad Zalewu Wiślanego.
Sześć lat temu w Zalewie Wiślanym, w okolicach Piasków, rybacy zauważyli na wyciągniętych z wody sieciach galaretowatą maź. Okazało się, że są to małe skorupiaki (wioślarki) o nazwie Cercopagis pengoi. Od tego czasu opanowały one cały Zalew Wiślany powodując duże straty w rybołówstwie.
Cercopagis ma jedynie 14 mm długości, z czego aż 12 mm (80%) przypada na chitynowy ogonek. Jest drapieżnikiem (żywi się innymi skorupiakami planktonowymi), pochodzi z Morza Kaspijskiego. Oprócz Zalewu skorupiaki te pojawiły się w Zatoce Gdańskiej i w północnoamerykańskim jeziorze Ontario. Nie wiadomo, jak się tam przedostały. Mogły być przeniesione przez ptaki lub dotarły w wodach balastowych statków.
Zdolność do szybkiej ekspansji skorupiaka Cercopagis wynika z jego cyklu rozwojowego. Z jaja przetrwalnikowego późną wiosną wykluwają się młode. Wszystkie są samicami. W ich komorze lęgowej rozwija się do 13 młodych osobników. Po 4 – 5 dniach opuszczają one ciało matki, która po tym ginie. Wszystkie nowe osobniki też są samicami i powtarzają taki sam cykl co 4 – 5 dni. Powoduje to lawinowy przyrost populacji. Szczyt ich liczebności przypada na lipiec i sierpień. Jesienią pojawiają się również samce. Wówczas samica składa jedno lub dwa tzw. jaja przetrwalnikowe, które opadają na dno. Jaja te są odporne na skoki temperatury i zmiany zasolenia. W następnym roku, gdy woda osiągnie temperaturę 15 – 17 st. C, znów pojawiają się masowo.
Skorupiaki Cercopagis pengoi w dzień przebywają w wodach głębszych niż metr, o słabej przejrzystości, bo światła się boją. Nocą unoszą się z dna ku powierzchni i żerują na głębokości od 0,5 m do 1 m. Łącząc się ogonkami tworzą kule, które spychane przez prąd wody zaczepiają o żaki i sieci stawne. Niekiedy gromadzi ich się tam bardzo dużo. Wtedy pod naporem wody łamią się drewniane tyczki, na których żaki są rozpięte. To oczywiście uniemożliwia połów ryb. Podobnie jest z sieciami stawnymi, które pływają w toni.
Skorupiaki zatykają oka sieci. Taką sieć ryby uznają za przeszkodę i omijają. Straty rybaków wynikają także z tego, że martwe skorupiaki trzeba z sieci usunąć, żeby nadawały się do użytku. Można to robić na kilka sposobów, każdy jednak ma wady. Płukanie silnym strumieniem wody wymaga czasu i dużej ilości energii, używanie zaś sody kaustycznej, która rozpuszcza chitynę pancerzyków, zmniejsza żywotność sieci. Można też złożyć wszystkie sieci w porcie i czekać, aż skorupiaki zgniją. Wtedy jednak buntują się okoliczni mieszkańcy, którym dokucza straszny fetor. Zresztą za stosowanie tej metody grożą kary pieniężne. Można by oczywiście w okresie, gdy skorupiak występuje masowo, zaprzestać połowów, ale to zmniejszyłoby dochody rybaków.
Dobrego rozwiązania tego problemu dotąd nie znaleziono. Badania naukowe wykazały, że Cercopagis, jako gatunek w Zalewie nowy, nie ma tu naturalnych wrogów oprócz stynki. Jednak w przewodach pokarmowych tych ryb znaleziono jedynie śladowe ilości skorupiaków. Na razie więc ekosystem Zalewu Wiślanego jest wobec ekspansji Cercopagis pengoi bezsilny.
Maksymilian Czerepko
Elbląg
Boczny trok. Po jednym, niedalekim, zarzuceniu zestawu osadza się na złączeniu żyłek galaretka, która w rzeczywistości jest skorupiakiem. Nawet po silnym ściśnięciu palcami nie można go całkowicie usunąć z żyłki. Łatwo więc sobie wyobrazić, co się dzieje z sieciami, które mają dziesiątki tysięcy wiązań oczkowych.
