Kleń to jedyna w naszym kraju ryba, która zjada w prawie równej ilości i rośliny, i ryby. Na jego dietę roślinną składają się glony i inne wodne rośliny oraz opadające na powierzchnię wody nasiona. Najwięcej takiego pokarmu klenie spożywają późną wiosną i latem, bo jest go wówczas dużo, a także dlatego, że w wyższej temperaturze pokarm roślinny jest łatwiejszy do strawienia. Tylko najstarsze klenie, mające więcej niż 8 lat, zjadają mniej roślin, częściej zaś ich pokarmem stają się ryby. Przeważnie są to ukleje, kiełbie, strzeble potokowe, młode płocie i jazie, ale czasem także klenie. Łatwo im być drapieżnikami, bo mają dość duży otwór gębowy. Ich jadłospis uzupełniają ślimaki, raki, larwy różnych owadów i opadające na wodę owady dorosłe.
Klenie lubią wody szybko płynące, najczęściej przebywają w nurcie lub w jego pobliżu. W rzekach przebywają od krainy pstrąga do krainy leszcza, najliczniej w krainie brzany. Unikają natomiast wód stojących, choć młode osobniki czasami wstępują do starorzeczy, a dorosłe przebywają okresowo w jeziorach. W nowo utworzonych zbiornikach zaporowych szybko zanikają. Choć żyją raczej w wodach zimnych, są bardzo odporne na wysoką temperaturę. Często spotyka się je przy zrzutach ciepłej wody.
W maju, a czasem dopiero w czerwcu, klenie składają ikrę na dnie żwirowym w miejscach o dosyć wartkim prądzie. Prawdopodobnie mogą to robić dwa razy w roku. Czasem przed tarłem duże stada dojrzałych kleni wpływają do mniejszych dopływów.
Klenie mogą osiągać wiek 20 lat, ale przeważnie żyją o połowę krócej. Ich maksymalna długość wynosi 90 cm, a waga 8 kg. Występują głównie w Europie, a i to nie całej, bo tylko w zlewiskach Morza Północnego, Bałtyckiego, Czarnego, Azowskiego i Kaspijskiego. W Azji są obecne jedynie w Turcji, Iranie i Iraku.
Jaź – kuzyn wzdręgi?
Jazie i klenie systematycy zaliczają do tego samego rodzaju, dotąd bowiem uważano, że gatunki te są ze sobą bardzo blisko spokrewnione. Prawdopodobnie jednak nie jest to pokrewieństwo najbliższe. Przeprowadzone w zeszłym roku badania genetycznego podobieństwa kilkunastu europejskich gatunków ryb wykazały, że jaziom najbliżej jest do… wzdręg. Oznacza to, że ichtiolodzy będą musieli przebudować obowiązujący dziś system ryb. Natura zresztą jeszcze bardziej tę sytuację komplikuje, bo jazie najczęściej tworzą międzygatunkowe mieszańce nie ze wzdręgami, ale z płociami.
Jazie jedzą wszystko, ale najbardziej lubią larwy wodnych owadów, ślimaki, małże i drobne skorupiaki. Zjadają również, głównie wiosną, wodną roślinność. Większe osobniki atakują ryby, najczęściej ukleje i drobne płocie. Drapieżny tryb życia wiodą głównie wczesną wiosną i jesienią. Mogą chwytać tylko małe ryby, bo otwór gębowy mają niewielki.
Głównym siedliskiem jazi są średnie i duże rzeki, wybierają tam miejsca o wolniejszym nurcie. Chętnie przebywają w wodach stojących, zwłaszcza w przepływowych jeziorach. Trzymane są w stawach, a nawet ogrodowych sadzawkach. Wpływają także do wysłodzonych morskich zatok. Są rybami stadnymi. Z wiekiem tworzą coraz mniejsze grupy, nigdy jednak nie żyją samotnie.
Do tarła przystępują bardzo wcześnie, już pod koniec marca i w kwietniu. Ikrę składają na zeszłorocznej roślinności, zalanych łąkach, korzeniach roślin, a czasem na podłożu żwirowym lub piaszczystym. Najstarsze jazie mają kilkanaście lat, przeważnie jednak nie dożywają więcej niż 9 lat. Mogą osiągać wagę 6 kg i długość 70 cm.
Jazie żyją w Europie i Azji, od Renu aż do Wschodniej Syberii. Zasięg ich naturalnego występowania kończy się na Lenie. Były również przenoszone do wielu krajów, głównie jako ryby ozdobne. W taki sposób trafiły między innymi do Stanów Zjednoczonych.
WBo
