O szacie z pereł, co nie zdobi, lecz chroni.
Koniec zimy to okres, w którym liczne gatunki ryb szykują się do odbycia rozrodu. Ich, dotąd uśpione, gruczoły rozrodcze stopniowo rozpoczynają wydzielać hormony. Ryby zaczynają się zmieniać również zewnętrznie. Pojawia się szata godowa, którą u większości krajowych ryb tworzą białawe, przypominające grysik rozsiane po ciele zrogowaciałe zgrubienia naskórka, nadające skórze wyczuwalną palcami szorstkość. Zgrubienia te, zwane wysypką perłową, nie występują zwykle na całym ciele, lecz grupują się w poszczególnych jego partiach, jak głowa czy płetwy.
Wysypkę tarłową można spotkać zarówno u samic, jak i u samców, ale u samców jest zazwyczaj znacznie obfitsza. Występuje u większości gatunków ryb karpiowatych, wśród łososiowatych u lipienia, a także u siei i stynki. Długo nie było pewności, jaką w biologii ryb pełni rolę właśnie ta wysypka, ale wnikliwe badania przeprowadzane nad rozmieszczeniem zgrubień na ciele poszczególnych gatunków oraz obserwacje przeprowadzone na naturalnych tarliskach wyjaśniły tę sprawę. Okazało się, że u ryb, takich jak płoć lub leszcz, niemal równo u samców i samic, składających ikrę na podwodnych roślinach, wysypką pokryte są duże powierzchnie po bokach ciała.
Zaś u ryb wycierających się na podłożu kamienistym i żwirowym występują niemal wyłącznie u samców, grupując się szczególnie gęsto na głowie, brzuchu, płetwach i w okolicy odbytu, jak ma to miejsce u świnki czy jelca. Obserwacje tarła wykazały, że gatunki preferujące podłoże roślinne odbywają taniec godowy, podczas którego osobniki przeciwnych płci ściśle do siebie przywierają na czas wpłynięcia pomiędzy łodygi roślin, gdzie składają ikrę. Rolą wysypki jest więc zwiększenie tarcia, przez co wzrasta efektywność zwarcia ryb, a tym samym skuteczność zapłodnienia ikry.
Inaczej wygląda rozród na podłożu kamienistym, w szczególności jeśli jest połączony z wygrzebywaniem w podłożu zagłębienia pełniącego funkcję gniazda. W tej sytuacji znaczenie pierwszorzędne zdobywa ochrona delikatnych i wrażliwych części ciała, takich jak płetwy i otwory płciowe. W wypadku świnki dodatkowym elementem modyfikującym przestrzenne występowanie wysypki są wzajemne walki toczone przez samce w trakcie ich grupowego przebywania na tarlisku. Tutaj wysypka chroni nie tylko przed otarciami o podłoże, ale również przed ranami zadanymi przez rywalizujących o terytorium konkurentów.
Zbigniew Kaczkowski
