piątek, 29 marca, 2024
Strona głównaBez kategoriiBRZANA KARPACKA – RYBA, KTÓREJ NIGDY NIE BYŁO

BRZANA KARPACKA – RYBA, KTÓREJ NIGDY NIE BYŁO

Według podręczników ichtiologii w naszym kraju występują trzy gatunki brzan: brzana, brzana karpacka i brzanka. W wydanym niedawno rozporządzeniu brzanę karpacką objęto okresem i wymiarem ochronnym. W związku z tym czytelnicy pytają, jak odróżniać brzanę karpacką od jej krewniaczek, nie chcieliby bowiem być zaskoczeni np. przez strażników, gdyby ją przypadkiem złowili. Mogę ich uspokoić: ta sztuka na pewno się nikomu nie uda, bo tej ryby w Polsce nie ma i nigdy nie było.

Początki tej historii sięgają lat sześćdziesiątych. Dr Halina Rolik z Instytutu Zoologii PAN w Warszawie, badając wtedy brzany złowione w Sanie (i jego dopływach), odkryła osobniki, które różniły się zarówno od brzan, jak i brzanek. Najpierw uznała, że są one mieszańcami tych dwóch gatunków, później jednak, gdy przebadała większą liczbę takich dziwnych brzan, skłoniła się do poglądu, że jest to odrębny podgatunek. W biologii podgatunek to grupa zwierząt, która różni się wyraźnie od gatunku właściwego, jednak nie na tyle, żeby ją wyodrębnić. Podgatunki powstają najczęściej na obrzeżach obszaru zasiedlonego przez gatunek właściwy, a przyczyną tego jest długotrwała izolacja. Dr Rolik zaliczyła nowe brzany z Sanu do gatunku brzany krągłołuskiej, która występuje na Bałkanach. Podgatunek ten nazwała Barbus cyclolepis waleckii, po polsku zaś brzaną karpacką.

Brzana karpacka miała jakoby zasiedlać nie tylko San, ale także Dunajec, Wisłokę, Strwiąż i Wilgę. Ichtiofauny trzech pierwszych rzek były badane po roku 1970. Brzany karpackiej tam nie znaleziono, ale jej istnienia nie zakwestionowano. Zrobił to dopiero czeski badacz Petr Kotlik, wraz z trzema kolegami, w pracy opublikowanej w zeszłym roku w czasopiśmie „Folia Zoologica”. Zbadali oni dwa okazy brzan karpackich pochodzące z kolekcji dr Rolik. Oba okazały się mieszańcami brzany i brzanki, a nie odrębnym podgatunkiem. Skąd wzięła się ta rozbieżność? Dr Rolik opierała się jedynie na cechach zewnętrznych, natomiast wspomniany zespół naukowców zbadał różnice genetyczne. Ich wyniki są więc znacznie bardziej pewne. Wniosek jest taki: brzana karpacka (Barbus cyclolepis waleckii) nie istnieje i nazwa ta nie powinna być używana.

W tej samej pracy Petr Kotlik i jego współpracownicy podali jeszcze jedną ciekawą informację, która będzie musiała być uwzględniona w przyszłych polskich książkach ichtiologicznych. Dotąd uważano, że na terenie Polski występuje brzanka (Barbus petenyi), którą po raz pierwszy opisano w połowie XIX wieku (badane okazy pochodziły z obszaru Rumunii). Tymczasem, zdaniem wspomnianych badaczy, w Polsce żyje nie ten, ale inny gatunek brzanki, właśnie przez nich wyodrębniony. I znów przyczyniła się do tego genetyka, bo zewnętrznie oba gatunki prawie się nie różnią. Nowa brzanka występuje w potokach i rzekach Karpat Zachodnich (są to przeważnie dopływy Dunaju), zasiedla też dorzecze górnej Wisły. Z tego dorzecza badacze dysponowali tylko brzankami ze słowackiego odcinka Popradu, mimo to jest pewne, że polskie brzanki też należą do tego właśnie gatunku.

Nasza brzanka będzie teraz nosić naukową nazwę Barbus carpathicus, co oczywiście po polsku znaczy brzana karpacka. Może to więc wprowadzić pewne zamieszanie. Dlatego uważam, że w polskim nazewnictwie powinniśmy mniejszy gatunek brzany wciąż nazywać po prostu brzanką.

Waldemar Borys

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

- Advertisment -

Most Popular

Recent Comments